จุดหมายของชีวิต

...

ผมมีสมมติฐานใหม่ล่าสุด เกี่ยวกับจุดหมายของการมีชีวิตอยู่ ว่าอาจจะคือการทำอะไรเพื่อคนอื่น ผมได้ความคิดนี้มาจากหนังสารคดีเรื่อง March of the Penguins ครับ มันเกี่ยวกับการใช้ชีวิตในบริเวณขั้วโลกเหนือ ของฝูงนกเพนกวินจักรพรรดิ์ หนังสารคดีเรื่องนี้บอกเรา ว่าทำไมเพนกวินนับพันนับหมื่น ต้องอดทนเดินทางไกลฝ่าหิมะขนาดนั้น พวกมันไม่ใช่ทำเพื่อตัวมันเองหรอกครับ ไม่ใช่เพื่อออกกำลังกายให้หุ่นดี แต่เพื่อเหตุผลที่ยิ่งใหญ่เหนือกว่านั้น คือเพื่อทำให้คนอื่นต่างหาก

อย่างไรน่ะเหรอ? เริ่มต้นในฤดูร้อนที่แสนสั้นของบริเวณนั้น พวกเพนกวินยังคงอาศัยอยู่ติดทะเล แถวขอบแผ่นดินน้ำแข็ง ที่สามารถหาอาหารได้ง่ายๆ กินตุนไว้เยอะๆ ก่อนจะเริ่มเข้าสู่ฤดูผสมพันธุ์ ซึ่งเป็นฤดูหนาวอันยาวนาน พวกมันจะออกเดินตามๆ กัน เข้าไปในแผ่นดินให้ลึกที่สุด ไกลที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพื่อใช้เป็นแหล่งผสมพันธุ์ สาเหตุที่พวกมันต้องเดินมาราธอนแบบนี้ เพื่ออะไรรู้ไหม ทำไมมันไม่ผสมพันธุ์กันตรงที่มันอาศัยและหาอาหารหล่ะ? ก็เพราะพวกมันรู้ว่าบริเวณขอบน้ำแข็งใกล้ๆ ทะเล ถึงจะมีอาหารกินเยอะกว่า ถึงจะไม่ต้องเดินไกล แต่มันเต็มไปด้วยสัตว์นักล่าอย่างแมวน้ำ สิงโตทะเล ที่อาจจะมากินลูกของมัน และแผ่นน้ำแข็งบริเวณนั้นก็เปราะบางเกินไป ที่พวกมันจำนวนนับพัน จะมายืนเบียดใกล้ๆ กัน ถ้าพื้นน้ำแข็งเกิดแตก ไข่ของพวกมันหรือลูกที่เพิ่งฟักออกมา อาจจะได้รับอันตราย นี่แปลว่าแรงขับที่ทำให้พวกมันเดินมาราธอน ก็คือเพื่อคนอื่นใช่ไหม??!!

พอผสมพันธุ์สำเร็จและตัวเมียออกไข่แล้ว ตัวเมียจะฝากไข่ไว้ให้ตัวผู้ฟัก โดยวางไข่ไว้บนหลังเท้าของตัวผู้ ที่จะต้องยืนประคองไข่อยู่อย่างนั้นตลอดเวลา เพื่อไม่ให้ไข่โดนความเย็นจากน้ำแข็งกัด ตัวเมียจะออกเดินทางกลับไปยังทะเลเพื่อหาอาหาร เพื่อตัวเองและเผื่อมาฝากลูกด้วย ระยะทางเดินกลับไปคราวนี้จะยาวไกลขึ้นกว่าตอนขามาหลายสิบเท่า เพราะเมื่อฤดหนาวมาถึง แผ่นน้ำแข็งจะขยายตัวออกไปอย่างรวดเร็ว พวกมันเดินกันหลายสิบวัน ไปถึงแล้วก็หาอาหารกิน และรวบรวมอาหารไว้ในถุงกระเพาะ แล้วก็รีบกลับครับ ไม่ใช่ว่าฉันอิ่มแล้ว สบายแล้ว ก็ช่างหัวคนอื่น เพราะถ้ามันไม่รีบกลับ ตัวผู้จะยืนรออยู่อย่างนั้น และลูกของมันจะอดตาย เมื่อกลับมาถึง ตัวเมียจะจำคู่และลูกของมันได้โดยสัญชาตญาณ และจะคายอาหารออกมาป้อนลูกที่เพิ่งฟักออกมาจากไข่ แล้วก็ถึงคราวของตัวผู้ต้องออกเดินทางไกลไปและกลับ เพื่อผลัดกันไปหาอาหารบ้างแล้ว

ผมดูสารคดีเรื่องนี้จบแล้วพบว่า ชีวิตของสัตว์สามารถเป็นบทเรียนชีวิตของคนเรา จนคนเราน่าจะละอายสัตว์จริงๆ มันทำให้ผมเข้าใจว่า จุดหมายของชีวิต วิถีที่แท้จริงของธรรมชาติ และเหตุผลขั้นพื้นฐานที่สุดของการมีชีวิตอยู่ ของสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย นอกจากจะทำเพื่อเอาชีวิตตัวเองให้รอดแล้ว เหนือขึ้นไปกว่านั้น เราทำไปเพื่อให้คนอื่นอยู่รอดด้วย เมื่อสิ่งมีชีวิตต่างๆ ทำไปตามวิถีนี้ เผ่าพันธุ์ของพวกมันก็สามารถดำรงอยู่ เช่นเดียวกับเผ่าพันธุ์อื่นและสรรพสิ่งในโลก ก็สามารถดำรงอยู่ไปพร้อมๆ กัน ซึ่งราวกับว่าจุดหมายของชีวิตนี้ มันฝังลงไปในรหัสพันธุกรรม ฝังลึกเข้าไปในระดับสัญชาตญาณ

ในขณะที่มนุษย์เราพยายามขัดเกลาสัญชาตญาณออกไป บางทีนี่อาจจะทำให้เราหลงลืมจุดหมายของชีวิต เราเปลี่ยนแปลงไปจนมีความแตกต่างจากสัตว์อย่างมาก เราติดกับการกินอยู่อย่างสะดวกสบายในบ้านที่กันแดดกันฝน มีอาหารอร่อยเพียบเต็มโต๊ะโดยไม่ต้องออกไปล่ามาเอง มีรถยนต์ใช้แทนเท้าเดินในระยะทางไกลๆ และเราผสมพันธุ์เพื่อความสนุกจากเพศรส ไม่ใช่เพื่อความจำเริญของเผ่าพันธุ์ วิวัฒนาการเหล่านี้ทำให้เราแยกตัวออกจากผู้อื่น และหมกมุ่นอยู่กับความสุขของตัวเอง ทำให้จุดหมายของชีวิตพวกเราในทุกวันนี้ จึงเหลืออยู่แค่การแสวงหาความสุขแบบวัตถุ มาเติมชีวิตตัวเราเอง

ผมลองนึกภาพนกเพนกวินตัวที่มีความคิดเหมือนมนุษย์เรา มันคงเลือกที่จะผสมพันธุ์กันตรงขอบแผ่นดินน้ำแข็งใกล้ๆ ทะเลนั่นแหละ เพราะใกล้ดี เพียงเพื่อความสนุกสนานจากเพศรส เมื่อตัวเมียออกไข่มาวางบนเท้าของตัวผู้ ตัวผู้ก็เตะไข่ทิ้งลงทะเล เพราะขี้เกียจยืนอุ้มไข่ไว้นานๆ แล้วทั้งคู่ก็กระโดดลงน้ำหาปลากินไปวันๆ พออิ่มก็ขึ้นมาจากน้ำ ผสมพันธุ์กันต่อ เพื่อความสนุก หรืออาจจะสวิงกิ้งไปหาเพนกวินตัวอื่นไปเรื่อยๆ ชีวิตพวกมันคงมีเพียงแค่นี้เอง และถ้าจุดหมายของชีวิตมนุษย์นั้นมีเพียงแค่ว่า ทำตัวเองให้มีความสุขที่สุดในปัจจุบันขณะ

จุดหมายชีวิตแบบนี้จะจิ๊บจ๊อย เล็กน้อย และง่ายดายเหลือเกินที่จะไปถึง เพราะว่ากระเพาะของมนุษย์คนหนึ่ง กินข้าวเข้าไป 2 จาน ก็อิ่มเพียบจนอยากจะอ้วก กินอะไรเข้าไปไม่ได้อีกแล้ว พอกินอิ่มแล้วจะทำอะไรหล่ะ ไปเที่ยวเหรอ ไปเที่ยวสนุกสนานกลับมา ก็หิวข้าวอีกรอบ แล้วก็กินข้าวเข้าไปอีก 2 จาน วนเวียนอยู่แบบนี้วันแล้ววันเล่า ปีแล้วปีเล่า เบื่อไหมครับ? นี่หรือคือจุดหมายของชีวิต?

ผมคิดว่า ลัทธิปัจเจกชนนิยมและลัทธิสุขนิยม ในที่สุดแล้ว ไม่ได้นำพาเราไปถึงไหนเลย มันทำให้เราเดินวนอยู่กับที่รอบๆ ตัวเอง ถ้าเราขยายจุดหมายของชีวิตเรา ไปสู่การทำเพื่อความสุขของคนอื่น ของสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ของสรรพสิ่งต่างๆ ในโลก จุดหมายของเราจะกว้างใหญ่ไพศาล และจุดหมายแบบนี้แหละ ที่จะท้าทายให้เราออกเดินมาราธอน แบบเดียวกับนกเพนกวิน เดินไปเรื่อยๆ อย่างมีจุดหมาย จุดหมายที่ยิ่งใหญ่กว่าการทำเพื่อตัวเอง จุดหมายที่แท้จริงคือการทำเพื่อคนอื่น

(หมายเหตุ / ประเด็นนี้ยังไม่จบนะครับ แต่เรื่องชักจะยาวเกินไปแล้ว ผมเลยแบ่งเนื้อหาเอาไว้เขียนในบล้อกถัดไป อ่านได้ที่ http://theaestheticsofloneliness.blogspot.com/2006/08/2_16.html)

...